De omgevingswet en vrijwilligers(organisaties), dit moet je weten
De omgevingswet. In 2024 is de wet na meerdere keren uitstel dan toch echt ingevoerd. Waarom deze wet voor vrijwilligers(organisaties) van belang is en welke termen je moet kennen leggen we uit in dit artikel.
Bron: LSAbewoners, tekst aangepast naar vrijwilligersorganisaties breed
Plannen maken
Als vrijwilligersinitiatief probeer je soms invloed te hebben op je eigen leefomgeving. Vaak is dat in de vorm van activiteiten. Veel mensen maken ook plannen voor inrichting van de openbare ruimte. Bijvoorbeeld de realisatie van een speeltuin, ontmoetingsplek buiten of de bouw van een nieuwe ontmoetingsplek. Daar zijn vergunningen voor nodig. Dit soort activiteiten vallen straks allemaal onder de omgevingswet. Naast eigen initiatieven heb je vaker te maken met plannen van anderen. De gemeente die een weg aanlegt, een woningcorporatie die woningen bouwt of bedrijven die uitbreiden. In de nieuwe omgevingswet is bepaald dat bij dit soort plannen ook de omgeving betrokken moet worden. Dat betekent ook dat je plannen van anderen mee vorm kunt geven. Een mooie kans voor vrijwilligersorganisaties die actief zijn in wijken en buurten.
Wat is de omgevingswet?
De Omgevingswet bundelt en moderniseert in één wet alle bestaande wetten voor de leefomgeving. De bedoeling van de Omgevingswet is dat er in samenhang gekeken wordt naar wat er kan en mag. Dat regels op het gebied van leefbaarheid eenvoudiger en overzichtelijker worden. En dat overheden in samenwerking met de samenleving beleid maken, uitvoeren en evalueren. De omgevingswet heeft als doel om de leefomgeving te beschermen en te verbeteren. Een goed uitgangspunt waar vrijwilligers vaak een bijdrage aan leveren.
Participatie
In de nieuwe omgevingswet verandert inspraak achteraf in meespraak vooraf. Kortom: er komt meer ruimte voor initiatieven en lokaal maatwerk. Maar dat gaat niet vanzelf! Je zult alerter moeten zijn en je plek aan tafel soms moeten claimen. Je voelsprieten in de buurt moeten nog wat scherper worden afgesteld. Om te weten wanneer je kunt vragen om een plek aan tafel is het handig om een paar begrippen te kennen.
Wil je invloed? Bouw aan je netwerk
LSAbewoners interviewde Arjan Nijenhuis van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Arjan geeft aan dat het nog belangrijker wordt om je eigen netwerk goed op orde te hebben. “Warme contacten in de gemeenteraad zijn belangrijk, maar ook met anderen die zich inzetten voor de leefomgeving, zoals bijvoorbeeld natuur- en milieuclubs en de GGD. Een gezonde en veilige leefomgeving is een van de doelstellingen van de Omgevingswet. Clubs die zich ook daarmee bezighouden zijn goede samenwerkingspartners”. Daarnaast heeft Arjan nog een goede tip om te zorgen dat ze goed betrokken zijn bij de plannen in de gemeente: “Zorg dat de belangen van de bewoners in jullie gemeente geborgd worden in de adviescommissie omgevingskwaliteit. Deze commissie komt in de plaats van de welstandscommissie. Die kent iedereen wel. Vanaf 2024 bestaat die niet meer. De nieuwe adviescommissie wordt breder dan de welstandscommissie die vooral keek naar hoe gebouwen eruitzien. Nu gaat de commissie echt over de omgevingskwaliteit en adviseert het over de impact van een ontwikkeling op natuur en landschap, en op de gezondheid en veiligheid. Bewoners ervaren die kwaliteit elke dag. Een goede manier om dit in gang te zetten is om een bevriende gemeenteraadsfractie hier vragen over te laten stellen. Is die commissie er al en zijn de belangen van bewoners daarin goed vertegenwoordigd?”
Begrippen die je moet kennen
Omgevingsplan
In het omgevingsplan staan regels over activiteiten en onder welke voorwaarden deze op een locatie toegestaan zijn. Dit is juridisch bindend en het komt in de plaats van het bestemmingsplan. Per gemeente is er 1 omgevingsplan.
Omgevingsvisie
De omgevingsvisie is een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Het Rijk, de provincie en de gemeente maken elk hun eigen omgevingsvisie. Een omgevingsvisie gaat onder andere in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed. Het geeft vooral voornemens en plannen aan. Het is niet een document dat juridisch bindend is. Het omgevingsplan is dat wel.
Programma
In een programma geven overheden uitwerking aan het te voeren beleid. Of nemen ze maatregelen op om te voldoen aan een omgevingswaarde. Ook kunnen ze maatregelen opnemen om te voldoen aan een doelstelling voor de fysieke leefomgeving. Een programma kan gelden voor een gebied of een bepaalde sector en het kan ook samen met andere bestuursorganen worden vastgesteld.
Gemeentelijke adviescommissie voor omgevingskwaliteit
Alle gemeenten met gebouwde of aangelegde rijksmonumenten moeten zoals gezegd een gemeentelijke adviescommissie instellen, die minimaal adviseert over aanvragen voor een omgevingsvergunning voor een rijksmonumentenactiviteit met betrekking tot een monument. De gemeenteraad kan daarnaast aangeven bij welke activiteiten die in het omgevingsplan worden genoemd, advies gevraagd moet worden. Bijvoorbeeld dat het bouwen moet voldoen aan de regels over het uiterlijk van bouwwerken. De gemeenteraad kan in het in het omgevingsplan bepalen bij welke categorieën bouwwerken of in welke gebieden het vragen van advies aan de commissie verplicht is. Het college van burgemeester en wethouders kan ook op eigen initiatief advies vragen over activiteiten of over beleid voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving.
Meer informatie
In juni 2023 verzorgde NOV een webinar van een uur met Marte Kappert (gebiedsontwikkelaar, zelfstandig ondernemer) als spreker over de Omgevingswet. Je kunt het webinar hier terugkijken op het Platform Vrijwillige Inzet.
Het Informatiepunt Leefomgeving heeft informatie met betrekking tot de Omgevingswet op de website Home | Aan de slag met de Omgevingswet.
Ook informatief is de info op deze websites: Middelen: Animaties | Toolkit Omgevingswet en Bedrijfsleven | Aan de slag met de Omgevingswet.