Artikel: Vrijwilligerswerk als ruimte om te experimenteren met rollen

3011 keer bekeken

Het ontwikkelprogramma Samen Ouder Worden heeft op 35 plekken in het land lokale trajecten uitgevoerd die gaan over de waarde en zingeving voor en door ouderen. Deze bibliotheek staat vol met praktijkvoorbeelden, tools, methodieken, podcasts, interviews en meer om hiermee zelf ook aan de slag te gaan.

Al deze voorbeelden zijn gebundeld in het e-book Nooit te oud om te beginnen, dat verscheen op 13 april 2023. Download het e-book hier (pdf)

De bibliotheek is daarna verder aangevuld met latere publicaties. De laatste aanwinsten zijn:
- Vrijwilligersinitiatieven als waardevolle ontmoetingsplekken;
- Lokaal samenwerken;
- Webinar Duurzaam lokaal samenwerken.

Dit artikel is het eerste deel in een reeks van drie artikelen over vrijwilligerswerk door en voor ouderen, gebaseerd op het onderzoek van Laurine Blonk die aan het promoveren is op de betekenis van sociale relaties in het vrijwilligerswerk.

Vrijwilligerswerk als ruimte om te experimenteren met rollen

Vrijwilligerswerk wordt vaak gezien als een kans om mee te blijven doen. Het gangbare beeld is dat van een veerkrachtige vrouw van tegen de zeventig die een kwetsbare tachtigplusser in een rolstoel een kopje koffie voorzet. Maar vrijwilligerswerk is rijker dan dat. Het is een ruimte waar vrijwilliger én hulpvrager kunnen spelen met rollen.

‘Tot nu toe benaderden we vrijwilligerswerk voor ouderen vooral als een kans om gezonder te blijven en te blijven meedoen, ook vanwege de sociale contacten’, zegt Petra van Loon, die het landelijke programma Samen Ouder Worden leidt. ‘Maar als we op die manier kijken, dan zijn ouderen ofwel sociaal actief en van betekenis voor anderen, ofwel kwetsbaar en hulpbehoevend. Er wordt in dit verband vaak gesproken over de derde en vierde levensfase. Maar dat beeld is te simpel.’

Schijntegenstelling

‘Het is zelfs een schijntegenstelling’, stelt filosoof Laurine Blonk die aan het promoveren is op de betekenis van sociale relaties in het vrijwilligerswerk. ‘We moeten het onderscheid tussen veerkracht en kwetsbaarheid parkeren. Existentiële kwetsbaarheid hoort bij het leven. Denk aan het verlies van een dierbare, maar het kan ook een verhuizing zijn. Door dit soort ervaringen raken we ontregeld. Het zet ons besef van wat het leven de moeite waard maakt op zijn kop.’

Wisselende rollen

Die ontregeling verdwijnt niet op het moment dat een oudere vrijwillig actief wordt, benadrukt Blonk, te meer omdat het met ouder worden vaker om situaties gaat met een onomkeerbaar karakter. ‘Maar vrijwilligerswerk kan de ruimte bieden om daar een omgang mee te vinden.’ Van Loon vult aan: ‘In de kern gaat het bij vrijwilligerswerk altijd om het wederzijdse contact tussen mensen. Bovendien kunnen de rollen wisselen in de tijd. Wie eerst de hulpvrager was, kan zelf ondersteuning bieden als de vrijwilliger door een moeilijke tijd gaat.’

In de kern gaat het bij vrijwilligerswerk altijd om het wederzijdse contact tussen mensen.

Experimenteerruimte

Vrijwilligerswerk kan een experimenteerruimte zijn waar iemand kan spelen met zulke rollen, zegt Blonk. ‘Door op deze nieuwe manier te kijken, zie je hoe vrijwilligerswerk een includerende sociale praktijk kan zijn. Want de ontregeling kan en hoeft niet opgelost te worden. Te midden van ontregeling kun je betekenisvolle activiteiten doen en verbindingen aangaan.’

Twee kanten van medaille

Blonk verduidelijkt dat met het voorbeeld van Jan, die onlangs weduwnaar is geworden. ‘Jan schenkt de koffie tijdens ontmoetingsochtenden. Zijn taak is duidelijk. Maar hij kan spelen met zijn rol: de ene keer maakt hij een praatje met de gasten, de andere keer is hij meer teruggetrokken. Dat is prima, de anderen weten wat er speelt.’ In dit schijnbaar alledaagse voorbeeld gaat het wel degelijk over het vinden van een omgang met ontregeling, weet Blonk. ‘Steun ontvangen en iets doen voor een ander zijn twee verschillende kanten van dezelfde medaille. Namelijk het vermogen om een zinvol leven samen met anderen vorm te geven.’

Vervolg

Organisaties die met vrijwilligers werken en beleidsmakers kunnen ook op deze manier naar vrijwilligerswerk kijken, en het dus als experimenteerruimte zien. Door gericht beleid kunnen ze deze waarde nog vergroten. In een vervolgartikel laten we zien hoe dat er in de praktijk uit kan zien.

Tekst: Tea Keijl
Foto: Ruud van der Graaf

Dit artikel is het eerste deel in een serie van drie artikelen over vrijwilligerswerk door en voor ouderen. In de andere artikelen zal ingezoomd worden op:

  • de implicatie voor beleidsmakers en opgave voor vrijwilligersorganisaties.
  • meer uitleg voor professionals hoe deze experimenteer ruimte in elkaar zit.

Laurine Blonk, filosoof en kwalitatief onderzoeker aan de Universiteit voor Humanistiek, schreef ook een artikel over haar onderzoek naar de betekenis van sociale relaties in het vrijwilligerswerk. Dit artikel is te lezen op gerontijdschrift.nl.

Voor meer informatie kun je terecht bij Laurine Blonk: L.blonk@uvh.nl.

 

 

Afbeeldingen

Bekijk ook

Partners:     Movisie

Cookie-instellingen