De Rotterdamse lijfspreuk ‘geen woorden maar daden’ is zeker van toepassing op de beide programmamedewerkers. Samen Ouder Worden geven zij vorm langs twee sporen, vertelt Marion van Bruggen: ‘Talenten aan het licht brengen en het sociaal pensioen .’ Ze noemt ze niet voor niets in die volgorde, want op deze manier klopt het qua projectfase: vergevorderd en pril.

Samen Ouder Worden betekent volgens Van Bruggen dat je een inclusieve kijk hebt op ouderen. ‘Zij maken vanzelfsprekend deel uit van de samenleving, zijn net zo belangrijk en waardevol als welke andere groep dan ook. Die overtuiging moet van twee kanten komen: van de rest van de samenleving door ouderen op die manier te benaderen. En van de ouderen zelf, zij moeten echt geloven dat ze ertoe doen.’

Gele Amerikaanse bus

‘Ouderen moeten zelf beseffen wat ze te bieden hebben qua kennis en vaardigheden’, vult Johanna Hoving aan. Maar daar schort het nog wel eens aan, merkten de programmamedewerkers in eerdere projecten. Dat de gemeente een Talentenkaravaan initieerde, was dan ook een kolfje naar hun hand. Deze weken rijdt er een grote gele Amerikaanse bus dwars door Rotterdam, die steeds een hele dag parkeert op een van de vijf vooraf geselecteerde plekken.

In Delfshaven kwamen er tafeltjes, stoelen en een XXL dambord tevoorschijn en in no time was er een uitnodigend terras. Oudere buurtgenoten konden bij Van Bruggen en Hoving en de samenwerkingspartners uit de wijk aanschuiven voor een talentscan. Hoving: ‘We maken gebruik van kaartjes met kleuren en talenten erop en de oudere kiest het meest aansprekende eruit. In de toekomst willen we ook gaan werken met een minder talige variant, zodat ouderen die minder taalvaardig zijn ook mee kunnen doen.’

Zelfs als iemand ervan overtuigd is dat hij geen talent heeft, wordt duidelijk waar de oudere blij van wordt en wat hij of zij te bieden heeft. Zoals de 84-jarige man die Van Bruggen sprak. ‘We raakten al snel in een goed en diepgaand gesprek. Ik zag dat zijn ogen gingen glimmen. Inmiddels is hij gekoppeld aan Motto, een project waarbij vrijwilligers thuiswonende ouderen bezoeken en een luisterend oor bieden. Daar is hij nu actief als gespreksvrijwilliger.’

Raakvlakken met 150 partijen

De Talentenkaravaan is een project waar diverse partijen bij betrokken zijn. Het tekent de werkcontext in een grote stad. Behalve Hoving en Van Bruggen voeren ook professionals van onder andere vrijwilligersorganisaties Zorgzaam010 en van Stichting Mens Centraal de talentgesprekken. ‘Er zijn wel 150 partijen en initiatieven waar we raakvlakken mee hebben’, vertelt Hoving. ‘We participeren in wat er al bestaat, en daarbij leggen we bepaalde accenten. Ons belangrijkste accent is  dat we steeds benadrukken dat ouderen prima benaderd kunnen worden voor vrijwillige inzet. Dus dat ze niet alleen neergezet worden als groep die hulp en ondersteuning nodig heeft.’

Het is de bedoeling dat mensen na de talentscan toegeleid worden naar een plek waar ze hun talenten in kunnen zetten. Lukt dat niet direct, dan blijven ze idealiter gevolgd worden. Het contact wil ook wel eens verwateren, en dat is volgens de programmamedewerkers een aandachtspunt dat niet makkelijk op te lossen is in deze context met zo veel verschillende partijen. Hoving: ‘Daarom bouwen we aan het Netwerk Tijdloos Talent. Als samenwerkingspartners en gemeente Rotterdam verankeren we daarmee de gewoonte om ouderen aan te spreken op hun talenten.’

Sociaal pensioen

Het tweede spoor waarlangs Hoving en Van Bruggen werken is dat van het sociaal pensioen. Hoving legt uit waarom: ‘Veel senioren bereiden zich voor op hun financiële pensioen en worden daarbij geholpen door hun werkgever. Er wordt echter vaak te weinig aandacht gegeven aan een sociale invulling van het pensioen. En juist dat is broodnodig om geïncludeerd te blijven in de maatschappij en zingeving te ervaren.’

Het opbouwen van een sociaal pensioen kan enorm helpen om het gevoel van ertoe doen op peil te houden. Van Bruggen ziet het sociaal pensioen als een drieledig begrip: ‘Het gaat over het onderhouden van persoonlijke relaties en netwerk, het gaat over het inzetten van eigen mogelijkheden en talenten en als derde gaat het over mee blijven doen in de samenleving.’

Werkgevers betrekken

Met de voorbereiding daarop kun je volgens de programmamedewerkers niet vroeg genoeg beginnen, dus al ruim voor je met pensioen gaat. ‘Relaties opbouwen en onderhouden zal eenvoudiger zijn als je dat al gewend bent om te doen’, zegt Hoving. ‘Uit onderzoek is gebleken dat de kans veel groter is dat je vrijwilligerswerk blijft doen na je pensioen als je daar voor je pensioen al ervaring in hebt opgedaan.’

Werkgevers kunnen een belangrijke rol spelen in het voorbereiden van hun medewerkers op het sociaal pensioen, en daarom proberen de programmamedewerkers via hen ingangen te creëren. ‘Zij kunnen hun werknemers uitdagen en faciliteren’, zegt Van Bruggen, ‘om ook al tijdens het werkzame leven aandacht te geven aan de invulling van hun leven naast het werk. Daarom benaderen we werkgevers om daarover met ons in gesprek te gaan. Dat doen we via bestaande connecties, maar ook via koude acquisitie.’

Nieuwe aanknopingspunten

‘We willen van de bedrijven weten in hoeverre zij al met het sociaal pensioen bezig zijn. En we willen hen ook graag betrekken bij de uitrol van onze plannen. Dat levert voor het bedrijf meerwaarde op in de zin van zichtbaarheid en positieve aandacht.’ Er is echter nog veel werk te verrichten om werkgevers hier echt warm voor te krijgen, zo blijkt.

Dus zijn Hoving en Van Bruggen alert op nieuwe aanknopingspunten, ook op het niveau van de gemeente. Wat helpt is dat de contacten daar warm zijn, onder meer door de samenwerking in verband met de Talentenkaravaan. Daarover gesproken: op het niveau van de talentengesprekken brengen de programmamedewerkers het begrip sociaal pensioen zelf al wel in de praktijk.

Drievoudige link

‘In een talentgesprek gaat het immers over iemands mogelijkheden en talenten’, zegt Hoving, ‘en hoe hij of zij die kan inzetten om mee te blijven doen in de samenleving. Als we een oudere vervolgens kunnen toeleiden naar een activiteit of een vrijwillige functie, dan vergroot dat de kans op het uitbreiden van het netwerk.’ En daarmee is de drievoudige link naar het sociaal pensioen gelegd.