Koester en onderzoek het lokale gemeenschapsleven
2020 en 2021 zijn de jaren van thuis. Thuis wonen, slapen, leven, ontspannen, sporten, leren én werken. En met thuis wordt het belang van lokale verbanden groter. 2020 was een jaar van je eigen gemeenschap! De grote wereld is klein geworden. De ontworteling, veroorzaakt door de globalisering, maakt plaats voor een herwaardering van de lokale gemeenschappen. De belangstelling voor lokale producten neemt toe en ook ons geefgedrag wordt loyaler en lokaler. “Wees loyaal, koop lokaal” en “wees sociaal, help lokaal”. Voor ons is dit een herkenning en emancipatie van oude diep gewortelde mechanismen in een vestingstad zoals bijvoorbeeld ’s-Hertogenbosch, de gemeente met volgens het CBS percentage gewijs het grootste vrijwilligerscorps van Zuid-Nederland.
Door Jan de Rond & Lucas Meijs
Lokaal gemeenschapsleven in de lift
In ’s-Hertogenbosch verzamelde Jan de Rond de oprichtingsdata van 1.240 organisaties. De oudste nog actieve organisatie stamt uit 1268. Opvallender, sinds de eeuwwisseling zijn 550 nieuwe organisaties opgericht, waarvan 300 sinds 2010. Hoezo mensen willen niet meer? De grootste groei zit in kunst & cultuur (135), gevolgd door sociaal maatschappelijk (110). In dezelfde afgelopen 20 jaar is het aantal vrijwilligers met 40% gegroeid, van 33.000 begin deze eeuw naar 46.000 in 2018.
Gelukkig hebben lokale goede doelen in de ogen van donateurs, in de vorm van geld en tijd, dus de wind mee. Onopgemerkt gaan er flinke budgetten om. Te denken valt aan het vrijwilligerswerk, maar ook aan de inzet van talenten, het gratis beschikbaar stellen van ruimten, materialen, het doneren van geld en het geven van gratis publiciteit. Maar er is weinig belangstelling en waardering voor deze lokale kracht.
Lokale gemeenschappen ondergewaardeerd
Diepgaande kennis over de omvang en variatie van deze lokale vrijwilligers-, sponsor- en fondsenwervingsmarkt ontbreekt. Een echt vergelijkbaar beeld zoals bij de grote fondsen, nationale en internationale doelen, is onmogelijk. Op basis van de landelijke 2018 data van VU-Amsterdam (Geven in Nederland) en het onderzoek in ’s-Hertogenbosch naar vrijwilligerswerk zou het gaan om jaarlijks ongeveer voor 138 miljoen euro aan vrijwilligerswerk (2018, fictief ‘loon’ € 15 p/u) terwijl sponsors, donateurs en fondsen zo’n 50 miljoen euro inbrengen. Ter vergelijking, de gemeentelijke begroting 2018 van ’s-Hertogenbosch is 748 miljoen euro. Dat is een verhouding tussen particuliere inbreng en lokale overheid van 1 op 4. Voorwaar geen kleinigheid. Een verhouding die waarschijnlijk in veel meer plaatsen aanwezig maar nog niet onderkend is.
Een vergelijkbare verwaarlozing van het lokale is te zien bij bedrijven. Er is veel bekend over en aandacht voor een paar multinationale ondernemingen, maar veel minder over het MKB. Dat is jammer. Jacco Vonhof van MKB Nederland claimt bijvoorbeeld dat zijn deel van het bedrijfsleven 1 miljard euro per jaar aan lokale organisaties bijdraagt: ''Ondernemers lossen talloze sociaal-maatschappelijke problemen op door 'gewoon' in actie te komen.''
Door het gebrek aan lokale informatie blijft de aandacht en discussie zich dus richten op de landelijke grote partijen en spelers die naar onze overtuiging, slechts een (klein) deel van de markt bestrijken. Olifanten krijgen de aandacht, terwijl mieren onopvallend het werk doen.
Tijd voor emancipatie, een dubbele groeiversneller
Gelukkig gaat het steeds beter met de lokale energie. Wij voorzien zelfs een positieve dubbele groeiversneller.
Lokale bemiddelaars
Lokale bemiddelingsinitiatieven die partijen aan elkaar verbinden spelen een aanjagende en stimulerende rol (Mooi zo Goed zo, De Uitdaging, Beursvloer, Lokale Goededoelengids, ‘S-Port Support, CultuurBosch). In ’s-Hertogenbosch sloten Mooi zo Goed zo en de Bossche Beursvloer deals met meer dan 600 bedrijven en instellingen ten behoeve ruim 300 lokale organisaties. Samen met duizenden vrijwilligers werden bijna 1.000 projecten gerealiseerd met een maatschappelijke waarde van circa 18 miljoen euro, daadwerkelijk ‘Versier de stad!’. Nieuw maar heel inspirerend is de Lokale Goededoelengids. Dit concept, geïntroduceerd in ’s-Hertogenbosch en ook al uitgebracht in Alkmaar, is voor zowel noordelijke als zuidelijke steden de moeite waard. Het zet lokale organisaties verder in de spotlights.
Duurzame relaties
Lokaal werkt anders, zeker in Brabant. Lokale organisaties werken met een gemeenschapsgerichte benadering die in ‘olifanten’ fondsenwervingsland ongebruikelijk is. Daar is het Angelsaksisch grote donoren model leidend. In de kern probeert men die grote donoren maximaal te benutten, vergelijkbaar met een melkkoe waar je zo veel en zo lang mogelijk melk uit probeert te halen. Simplistisch gezegd: rijke donoren worden uitgemolken en vervangen door nieuwe rijke donoren. Het ontbreekt deze traditionele, Angelsaksische benadering aan een perspectief voor de langere termijn.
De ‘gemeenschapsgerichte fondsenwerving’ heeft de belofte van duurzaamheid in zich en past bij de levendige en betrokken Brabantse gemeenschappen. Het verbindt, ontwikkelt en verdiept de relatie tussen de donor, de bemiddelaar, de ontvangende organisatie én de lokale gemeenschap. Hier geldt ‘Free gifts don’t make friends’ niet meer. Thomas Jeavons zegt het treffender: “Growing Givers’ Hearts : Treating Fundraising As A Ministry”.
Samen kom je verder
De lokale initiatieven binden donor en goede doelen aan de lokale gemeenschap en geven ruchtbaarheid aan de tot stand gekomen samenwerking. Dat kan anderen verleiden hetzelfde te doen, want ‘goed voorbeeld doet volgen’. En dat is weer goed voor de gehele gemeenschap. Samen met vele partijen maak je de wereld beter, mooier, groener en socialer. Het is niet ‘winner takes all’. Het gaat om iedereen en samen. Alleen ben je sneller, samen kom je verder!
Jan de Rond is sociaal makelaar bij Lokale Goededoelengids NL.
Lucas Meijs is hoogleraar strategische filantropie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam