‘s-Hertogenbosch is de gemeente met relatief de meeste vrijwilligers in Zuid-Nederland (Zeeland, Brabant, Limburg). Daarnaast staat het op het gebied van vrijwilligerswerk in de top vijf van Nederland. De gemeente ‘s-Hertogenbosch is qua bevolking en ontwikkelingen aardig representatief gebleken voor Nederland. Sinds de eeuwwisseling doet de gemeente ’s-Hertogenbosch, net als het CBS, stelselmatig onderzoek naar haar vrijwilligers.
Krimp vrijwilligerscorps
In ’s-Hertogenbosch blijkt het aantal vrijwilligers net als in Nederland, na een aanvankelijke groei vanaf de eeuwwisseling, te krimpen, van 47.600 in 2016 via 46.000 in 2018 naar 44.300 in 2020.
Figuur 1: Vrijwilligerswerk in Nederland en ’s-Hertogenbosch sinds 2000
Bron: CBS en gemeente ‘s-Hertogenbosch
Verschil in generaties
Het deel van de oudere bevolkingsgroep (65+) dat vrijwilligerswerk doet is de afgelopen tien jaar toegenomen van 36% naar 44%. De bereidheid van de ouderen tot vrijwilligerswerk is daarmee toegenomen met 8%.
Figuur 2: Deelname aan vrijwilligerswerk in 's-Hertogenbosch
Bron: gemeente ’s-Hertogenbosch
Door onder andere de maatschappelijke stages van middelbare scholieren in de periode 2008-2014 steeg aanvankelijk het aantal jongeren dat vrijwilligerswerk deed naar bijna 35%. Na beëindiging van de maatschappelijke stages zakte het terug naar zo’n 26% in 2020, een opvallend effect van een succesvol maar jammer genoeg tijdelijk overheidsproject.
Onder de midden leeftijdsgroep (40-64) is de bereidheid nagenoeg gelijk gebleven, van 37% naar 38%, een stijging van 1%.
Verkleuring vrijwilligerscorps
Naast de afname van het vrijwilligerscorps is ook een verschuiving van leeftijdsgroepen binnen het vrijwilligerscorps waar te nemen. Na 2010 begon de groei van het aantal senioren dat als vrijwilliger aan de slag ging. Waren er in 2010 nog 7.000 ouderen actief als vrijwilliger, in 2020 is dit aantal gegroeid naar 12.400. Een groei van 77%.
Figuur 3: Vrijwilligerscorps ’s-Hertogenbosch
Bron: gemeente ’s-Hertogenbosch
In dezelfde periode daalde het aantal jongeren (18-39 jaar) in het vrijwilligerscorps van 32% in 2010 naar 26,7% in 2020. Naast een vergrijzing zien we dus ook een ontgroening zich ontwikkelen. Deze ontwikkelingen, vergrijzing en ontgroening, zien we ook terug in de veranderende deelname van leeftijdsgroepen aan het vrijwilligerswerk, figuur 2.
Veerkracht gemeenschapsleven
In de afgelopen twintig jaar zijn in de gemeente ’s-Hertogenbosch 570 nieuwe organisaties opgericht. Vooral sinds 2010 is het aantal opgerichte organisaties (319) fors gestegen. Niet toevallig is dit, 2010, ook het jaar dat de eerste babyboomers 65 jaar werden. Tegelijkertijd werd organiseren makkelijker door de digitale snelweg en sociale media. Zij, de babyboomers, kregen bij hun pensionering meer vrije tijd en sloegen met velen aan het organiseren.
Figuur 4: Geschiedenis Bossche gemeenschapsleven sinds 1268 (oprichtingsdatum)
Bron: Jan de Rond
Opvallend is de forse vermindering van nieuwe organisaties in 2020. Is deze stagnatie, veroorzaakt door de coronacrisis, een tijdelijke dip of kantelpunt? Het Bossche gemeenschapsleven is tijdens de coronacrisis veerkrachtig gebleken, bloeit en is het waard om behouden te worden.
Groei kun je stimuleren, krimp moet je begeleiden.
Jan de Rond is sociaal makelaar bij Lokale Goededoelengids NL