Hij heeft een column in Trouw, geeft lezingen en werkt voor diverse organisaties die vluchtelingen en Nederlanders met elkaar verbinden. Babah maakt deel uit van de jury voor de Nationale Vrijwilligersprijzen 2025.
In het café waar we hebben afgesproken is hij, afgaand op de begroetingen, kind aan huis. Met zijn laptop aan het raam gezeten, uitkijkend op winkelende mensen, werkt hij er bijna dagelijks aan boeken, artikelen en columns. Aan inspiratie geen gebrek dezer dagen, want racisme en polarisatie behoren tot zijn kernthema’s. Maar eerst en vooral hebben we het over vrijwilligerswerk. 

Vrijwilligers verdienen meer tijd, aandacht en ondersteuning 

Bestaat vrijwilligerswerk zoals we dat in Nederland kennen eigenlijk in Sierra Leone? Of ziet het er daar heel anders uit?  
‘De vorm die het daar heeft zou ik medemenselijkheidswerk noemen. Elkaar helpen is er verankerd in de samenleving. Als mijn moeder toen ik klein was naar de markt ging, hoefde ze niet eens aan de buren te vragen of ze op me wilden letten, dat deden ze vanzelf. Niet voor niets luidt de uitdrukking ‘It takes a village to raise a child’. Helpen gebeurt er onvoorwaardelijk. Je verwacht er niets voor terug en klopt jezelf er niet voor op de borst. Ook omdat instanties en officiële vangnetten afwezig zijn, organiseren mensen zichzelf. Iemand slaat bijvoorbeeld een waterput en daar mag de hele wijk gebruik van maken, gratis.’                                  

Kun je een specifieke vorm van medemenselijkheidswerk in Sierra Leone beschrijven?  
‘Mensen die op straat wonen en bijvoorbeeld psychische problemen hebben, haal je eens per maand in huis. Je laat ze douchen en scheren, geeft ze schone kleren en laat ze mee-eten. Dat wordt ook georganiseerd, onder meer door het Rode Kruis. Ik deed daar zelf aan mee toen ik nog op school zat. Op het platteland is dit nog steeds heel gebruikelijk, in de steden zie je het wel afnemen.’ 

Kan Nederland op dit punt van Sierra Leone leren? 
‘Ja, want Nederland kent ook steeds meer een afwezige overheid en wegvallende vangnetten. Er ontstaat onzichtbare uitsluiting: mensen die geen bankrekening hebben bijvoorbeeld. Dat je dat collectief opvangt, is zonder meer overhevelbaar. Ik zie buurtcomités bijvoorbeeld dat soort dingen doen. Maar waar het in Sierra Leone vanzelf gebeurt, moet je het hier meer organiseren. Sierra Leone is meer van het vertrouwen, Nederland meer van de structuur.’ 

Ben je zelf bij zulke initiatieven betrokken? 
‘Ik doe mee aan Collectief Kapitaal, dat aan mensen in specifieke postcodegebieden duizend euro per maand schenkt. Daarmee help je mensen die bijvoorbeeld geen warme kleren kunnen kopen voor de winter. Het is ook een pleidooi voor een samenleving waarin niemand hoeft te vechten voor zijn bestaan. Eens per maand leid ik een gesprek tussen gevers en ontvangers.’ 

Heb je nog andere ervaringen met vrijwilligerswerk in Nederland? 
‘Ik heb jarenlang verhalen over migratie en cultuurverschillen op scholen verteld voor Centra voor Ontwikkelingssamenwerking (die niet meer bestaan, red.). Van de boekenbonnen die ik ervoor kreeg, kocht ik mijn eerste Nederlandse boeken. Ik had er veel aan. Mijn presentatietechniek werd er beter van, en ik werd een beter mens, omdat ik zo jonge mensen hielp shapen.’ 

Wat zou vrijwilligerswerk in Nederland verrijken?   
‘Dat de tijd die je er in steekt meer als waarde wordt gezien. Het zou mooi zijn als je je bij sollicitaties je extra kwalificeert als je kunt vertellen dat je iets hebt gedaan voor een medemens zonder er iets voor terug te verwachten. Verder zou ik graag zien dat vrijwilligers zelf meer tijd en aandacht krijgen. Dat je steun krijgt aan het eind van je leven bijvoorbeeld, of dat je gratis cursussen mag volgen. Dat klinkt inderdaad erg voorwaardelijk, haha, dus dat is misschien meer iets voor Nederland dan voor Sierra Leone.’ 

Wat betekent 'echt' voor jou?   
‘Iets is voor mij echt als ik het beleefd heb. Als Iemand bijvoorbeeld zegt dat de aarde een tweede maan heeft, kan ik dat pas geloven als ik het gezien heb. Maar tegelijkertijd zal ik altijd vertrouwen op de ervaring van een ander. Als jij zegt dat je moeder een man is, ga ik daar niet tegen in. Dat is de meer spirituele kant van Afrikanen, dat je erop vertrouwt dat wat de ander ervaart echt is.’ 

Hoe draag jij eraan bij dat de wereld echter wordt?   
‘Door mensen te vertrouwen. Door aan te nemen dat wat ze zeggen uit een goed hart komt.’ 

Geldt dat ook voor Geert Wilders? 
‘Ja, die zou ik dat vertrouwen ook geven. Het is aan hem om daarin te falen. Hij gelooft dat hij iets goeds doet voor de mensen. Dat dat maar een kleine groep betreft, maakt hem nog niet tot een slecht mens. Ik zou alleen willen dat hij zijn vertrouwen verbreedt tot alle mensen. Daar zou ik het gesprek over aangaan met hem.’ 

Waar Nederland uitblinkt in georganiseerd vrijwilligerswerk, kent Sierra Leone meer een cultuur van medemenselijkheid   

Hoe ervaar je de hedendaagse polarisatie in Nederland? 
‘Polarisatie is soms nodig om dingen helder te krijgen. Maar het is niet goed als de polarisatie komt van degenen die aan de macht zijn, en dat gebeurt nu. Het is verontrustend en zorgt voor gevoelens van onveiligheid als de overheid niet neutraal is. Persoonlijk voel ik me er niet door bedreigd, want ik heb een podium. Maar voor mensen die minder weerbaar zijn, zoals asielzoekers en migranten, is het wel bedreigend. Als je je toch al niet gewenst voelt, komt het dubbel hard binnen als de overheid polariseert.’ 

Hoe kan vrijwilligerswerk helpen de polarisatie tegen te gaan? 
‘Door activiteiten te organiseren die mensen verbinden, of door daaraan mee te doen. Bij mij in de buurt onderhouden we samen een tuin. Dan doet het er niet toe wat je stemt, je hebt een gezamenlijk doel. Verder kun je degenen helpen die het meest de dupe zijn van polarisatie. Dan denk ik aan mensen die zich niet gezien voelen, geen documenten hebben of de weg niet weten in de samenleving. Ga naast ze staan!’ 

Terug naar 'echt'. Heeft ‘echt’ in de wij-cultuur waaruit je afkomstig bent een andere betekenis dan in de ik-cultuur waarin je nu leeft? 
‘Zeker. Als mensen in Sierra Leone iets hebben gedroomd, zien ze dat eerder voor echt aan dan Nederlanders. Ook wat je niet kunt zien, is er echt. Voorouders die aanwezig zijn bijvoorbeeld, of overleden vrienden. Dat vinden we niet eng maar geruststellend. Het verrijkt je leven, je bent zo minder alleen.’ 

Wat roept het woord 'vrijheid' bij jou op?  
‘Dan denk ik ook meteen aan verantwoordelijkheid. Vrijheid is er niet vanzelf, je moet je voortdurend inspannen om die te behouden. Die verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat je voorkomt dat anderen zich onvrij voelen. Het valt niet altijd mee om daar consequent in te zijn. De mensen die in coronatijd wilden demonstreren, willen  nu bijvoorbeeld het demonstratierecht inperken.’ 

Met het wegvallen van officiële vangnetten in Nederland is de Afrikaanse gemeenschapszin ook hier steeds harder nodig  

Is het voor jou moeilijk om je vrij te voelen in Nederland omdat veel mensen nog steeds gevangene zijn van zwart-witdenken over huidskleur? 
‘Soms, ja. Ik werd een keer de toegang geweigerd toen ik met een vriend naar een discotheek wilde. De portier zei dat er alleen stelletjes werden toegelaten. We hebben toen twee witte vrouwen in de wachtrij gevraagd of ze met ons mee naar binnen wilden en daar stemden ze mee in. Maar toen werden we wéér geweigerd. De vrouwen gingen vervolgens naar binnen, wij bleven buiten. Voor mij was het een voorbeeld geweest van je verantwoordelijkheid nemen als die vrouwen hadden geprotesteerd of buiten waren blijven staan. Maar dat deden ze niet. Zo droegen ze bij aan mijn onvrijheid.’ 

Heeft vrijheid in de wij-cultuur waaruit je afkomstig bent een andere betekenis dan in de ik-cultuur waarin je nu leeft?   

‘Ja. Mensen zijn in Sierra Leone blijer met de vrijheid van het leven. Bij het opstaan al voelen ze zich daar dankbaar voor. Dat zie je ook terug in hoe er tegen zaken als euthanasie wordt aangekeken. Hoewel ze op het eind van haar leven heel veel pijn had, weigerde mijn moeder euthanasie. Ik ga op de tijd van God, zei ze.’ 

Dans jij tussen die twee culturen of voel je je er tussen verstrikt? 
'Ik dans er tussen. Ik vind het een aanwinst dat ik er een tweede cultuur bij heb gekregen. Ik weet dat veel vluchtelingen zich verscheurd voelen, ze leven met hun voeten hier en met hun hoofd daar, maar ik leef met mijn hoofd in beide werelden. Ik ga ook regelmatig terug naar Sierra Leone, daar laad ik me spiritueel op. Dan sluit ik me af voor Nederland en volg ik het nieuws even niet. Dan zie ik weer hoe groot de wereld is en hoe klein Nederland.’ 

Wie op deze wereld wens je echte vrijheid toe? 
‘De mensen in Gaza. Of, algemener: de machtelozen op aarde. Mensen die niet door eigen toedoen machteloos zijn, degenen die onterecht gevangen zitten bijvoorbeeld. En specifiek mensen die hun echtheid moeten bewijzen, zoals oorlogsvluchtelingen.’ 

Tekst - Menno Bosma, Akimoto