Inspraak en medezeggenschap zorgt ervoor dat vrijwilligers zich erkend, serieus genomen en onderdeel van de organisatie voelen en helpt tevens bij het behouden en verbeteren van de kwaliteit van het werk. Inspraak kan op verschillende manieren plaatsvinden; van informeel tot formeel. Lees hier meer over welke vormen je (ook in combinatie met elkaar) kunt toepassen. Je kunt ook de handreiking voor vrijwilligers en/of de handreiking voor organisaties downloaden.
Informeel
Onder informele vormen vallen allerlei manieren om belanghebbenden te raadplegen. Dit kan variëren van bijeenkomsten tot enquêtes. Vrijwilligers praten en denken mee, maar hebben geen directe invloed op besluitvorming. Het zijn vaak de meest toegankelijke vormen van inspraak voor vrijwilligers. Het vindt vaak plaats in ongedwongen sfeer en vraagt geen speciale voorbereiding of kennis. Voor vrijwilligers is deze vorm dus niet zo intensief. Voor de organisatie is het intensiever, omdat bijv. bijeenkomsten steeds opnieuw uitgedacht moeten worden.
Minder formeel
Vrijwilligers kunnen ook deelnemen aan overleggen of werkgroepen die een vaste plek hebben in de besluitvormingsstructuur. Vrijwilligers die daaraan deelnemen doen dat op persoonlijke titel en vanuit hun eigen kennis en ervaring als vrijwilliger. Het voordeel is dat de input van de vrijwilligers meer directe invloed op de besluitvorming heeft.
Formeel
Je kunt er ook voor kiezen om het meepraten en meedenken door vrijwilligers een vaste plek te geven in de formele besluitvormingsstructuur. Het voordeel hiervan is dat vooraf duidelijk is waar en op welke manier vrijwilligers inspraak op hebben en dat hun inspraak ook voor de toekomst gewaarborgd is. Formele medezeggenschap kan georganiseerd worden via de volgende vormen:
- Een Vrijwilligersraad
Een formeel overleg met eigen reglementen en een samenwerkingsovereenkomst met de directie. De meeste organisaties met een Vrijwilligersraad hebben het adviesrecht van de Vrijwilligersraad vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst. Daarin staat beschreven over welke onderwerpen de directie altijd eerst advies moet vragen aan de vrijwilligersraad, voordat er een definitief besluit genomen kan worden.
- Een ondernemingsraad (OR) of Personeelsvertegenwoordiging (PVT)
In plaats van een aparte Vrijwilligersraad kiezen sommige organisaties ervoor om vrijwilligers toe te voegen aan de OR of PVT. Hierin zijn vrijwilligers volwaardig lid. Dat betekent dat ze over alle onderwerpen die met de OR of PVT besproken worden meepraten en eenzelfde stem hebben in adviezen en besluiten.
- Een Ledenraad van een vereniging
Formeel hebben de leden van een vereniging het voor het zeggen en beslissen ze mee via de Algemene Ledenvergadering (ALV). In de praktijk is de zeggenschap van de ALV vaak beperkt, omdat er of te weinig leden op de ALV komen of te veel waardoor het moeilijk is om te besluiten en dieper in te gaan op onderwerpen.
Een aantal landelijke verenigingen heeft daarom de besluitvorming door de leden via een Ledenraad georganiseerd. De Ledenraad vervangt de ALV. Dat betekent minder directe democratie, maar voor de leden van de Ledenraad wel meer invloed, doordat plannen inhoudelijker besproken worden.